Τα δύο φύλα σε ένα κατακερματισμένο τοπίο απασχόλησης
Την πρώτη ειδική έκθεση για την αξιολόγηση της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στην απασχόληση δημοσιεύει ο Συνήγορος του Πολίτη, ένα χρόνο μετά τη σύσταση του εξειδικευμένου αρμόδιου τμήματος («Κύκλος») και δύο χρόνια μετά τη θέσπιση του Ν. 3488/2006 για την ίση μεταχείριση.
Μέσα στα δύο αυτά χρόνια η κοινοτική και δευτερευόντως η ελληνική νομοθεσία έχει προχωρήσει σημαντικά προς την κατεύθυνση της ίσης μεταχείρισης, ωστόσο λίγοι φαίνεται να το γνωρίζουν...και να κάνουν κάτι γι’αυτό.
Μετά τον νόμο του 2006, έχουμε τον Απρίλιο του 2008 τη θέσπιση πρόσθετης ειδικής άδειας προστασίας μητρότητας («ειδική παροχή»), 6 μηνών, την οποία δικαιούνται οι μητέρες ασφαλισμένες στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και απασχολούμενες σε επιχειρήσεις με σχέση εξαρτημένης εργασίας, ορισμένου ή αορίστου χρόνου, με πλήρη ή μερική απασχόληση. (Ν. 3655/2008). Με το άρθρο 141 του ίδιου νόμου αναγνωρίζεται «πλασματικός χρόνος» για κάθε παιδί που αποκτήθηκε από το 2000 και εξής, ο οποίος συνυπολογίζεται στην προσαύξηση του ποσού σύνταξης. Τον Απρίλιο του 2009 κατατέθηκε στη Βουλή σχέδιο νόμου που θεσπίζει την ίση πρόσβαση ανδρών και γυναικών σε αγαθά και υπηρεσίες (Ν. 3769/2009), είτε αυτά παρέχονται από ιδιώτη, είτε από δημόσια υπηρεσία είτε από φορέα του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Νομοθεσία έχει θεσπιστεί επίσης σε ό,τι αφορά την παροχή εξόδων κίνησης και κατά τη διάρκεια 9μηνης άδεις ανατροφής παιδιού, και την παροχή αδειών διευκολύνσεων στους δημόσιους υπάλληλους.
Την ίδια στιγμή, με βάση τις 230 καταγγελίες-αναφορές που έχουν φτάσει σε διάστημα ενός χρόνου στα γραφεία του Συνηγόρου του Πολίτη, κύριο πρόβλημα της γυναικείας απασχόλησης εξακολουθεί να αποτελεί η παραβίαση δικαιωμάτων που συνδέονται με την προστασία της μητρότητας, όπως απολύσεις πριν ή αμέσως μετά τον τοκετό, πιέσεις για παραίτηση, άνιση πρόσβαση στην επαγγελματική εκπαίδευση. Άλλες φορές δίνονται πρόσθετες άδειες στις εργαζόμενες με σχέσεις εξαρτημένης εργασίας σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, χωρίς όμως αυτές να συνοδεύονται έπειτα από μέτρα επανένταξης, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει και αρνητικά, δηλαδή στην έξοδο περισσότερων γυναικών από την εργασία. Τέτοιες παραβιάσεις δεν οφείλονται μόνο σε διακρίσεις λόγω φύλου αλλά και στη μορφή της σχέσης εργασίας ή τη νομική φύση του φορέα απασχόλησης. Αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός ότι οι 77 στις 230 αναφορές αφορούν στο χρόνο έναρξης και της διαδικασία εξασφάλισης της ειδική 6μηνης παροχής ή στην εξαίρεση εργαζομένων μητέρων από δικαιούχους της παροχής, που μαρτυρά το χαώδες και αυθαίρετο πλαίσιο χορήγησης της εν λόγω παροχής.
Αν και νομικά η ίση μεταχείριση είναι κατοχυρωμένη, κοινωνικά οι γυναίκες της Ευρώπης και της Ελλάδας βρίσκονται σε πολύ δυσμενέστερη θέση. Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2008 «οι γυναίκες συνεχίζουν να απασχολούνται σε θέσεις μερικής απασχόλησης περισσότερο από τους άντρες. Οι γυναίκες απασχολούνται κυρίως σε θέσεις εργασίας και τομείς χαμηλότερου κύρους. Αμείβονται, κατά μέσο όρο, λιγότερο από τους άνδρες και κατέχουν λιγότερες υπεύθυνες θέσεις». Επιπλέον και για τους λόγους αυτούς οι γυναίκες διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να βρεθούν σε κατάσταση φτώχειας από ότι οι άνδρες.
Στην Ελλάδα το μισθολογικό χάσμα μεταξύ γυναικών και αντρών ξεπερνάει το 20% υπερβαίνοντας κατά πολύ τον αντίστοιχο μέσον όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (17%), συνδέεται δε με την παρουσία των γυναικών σε προσωρινές και επισφαλείς θέσεις απασχόλησης που συνοδεύονται από χαμηλές αποδοχές. Το 60% των μισθωτών που έχουν καθαρό εισόδημα κάτω των 750 ευρώ είναι γυναίκες, και το 75% των μισθωτών που έχουν εισόδημα κάτω των 500 ευρώ είναι γυναίκες.
Στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και στον οικονομικό τομέα οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται με μεγάλη διαφορά. Οι κεντρικές τράπεζες και των 27 κρατών-μελών της ΕΕ έχουν επικεφαλής άνδρες, ενώ άνδρες αποτελούν και το 90% των μελών των διοικητικών συμβουλίων των μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Σε θεσμικό επίπεδο ωστόσο, το ποσοστό των γυναικών – μελών εθνικών Κοινοβουλίων έχει αυξηθεί κατά το ήμισυ, από 16% το 1997 σε 24% το 2008.
Η μοναδική περίπτωση στην οποία διαφαίνεται μια αντίστροφη κίνηση της πλάστιγγας είναι η περίπτωση του ηλικιακού ορίου συνταξιοδότησης πολιτικών και στρατιωτικών. Με την διάσημη απόφαση της 26ης Μαρτίου 2009 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, κάλεσε την Ελλάδα εξισώσει τα όρια συνταξιοδότησης ανδρών και γυναικών στρατιωτικών υπαλλήλων και πολιτικών, που έως σήμερα ευνοούν τις γυναίκες. Ούτε το Δικαστήριο, ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που έφερε την υπόθεση ενώπιον του Δικαστηρίου παίρνουν θέση για το εάν η Ελλάδα θα πρέπει να καταργήσει τους λιγότερο ευνοϊκούς όρους για τους άνδρες, ή να θεσπίσει δυσμενέστερους όρους για τις γυναίκες. Δεν υπάρχει πάντως καμία ένδειξη –τονίζει ο Συνήγορος του Πολίτη- ότι η υπόθεση θα ευνοήσει τους άνδρες, χωρίς να πειράξει το προνόμιο των γυναικών.
Γενικότερα, η θέση που διαπνέει το κείμενο της έκθεσης είναι ότι η ίση μεταχείριση των δύο φύλων είναι τόσο ζήτημα νομοθεσίας, όσο και ζήτημα ενημέρωσης και εργασιακής κουλτούρας για την εφαρμογή της νομοθεσίας. Έτσι πέρα από την καθυστέρηση της Ελλάδας να μεταφέρει στο εσωτερικό της δίκαιο τις κοινοτικές οδηγίες, πέραν της απουσίας νομολογίας από τα ελληνικά πολιτικά δικαστήρια, πλέον σημαντικό ρόλο παίζει και η ελλιπής ενημέρωση εργαζομένων και εργοδοτών για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον ν.3488/2006, η ελλιπής ενημέρωση των πολιτών για την νέα αρμοδιότητα του ρόλου του Συνηγόρου του Πολίτη, η αδράνεια των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας στην υποβολή καταγγελιών για θέματα ισότητας των φύλων και η κουλτούρα ανισότητας που διαπνέει τις ελληνικές επιχειρήσεις.
Από τις καταγγελίες που δέχτηκε ο Συνήγορος του πολίτη, ιδίως για θέματα αδειών μητρότητας, και ειδικότερα για τη μη χορήγηση της ειδικής άδειας/προστασίας μητρότητας, εξάγεται το συμπέρασμα ότι τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα υφίσταται κατακερματισμός εργασιακών καθεστώτων, λόγω της συνύπαρξης εργαζομένων με διαφορετικά είδη σύμβασης και σχέσης εργασίας ή μορφής απασχόλησης (δημοσίου δικαίου, αορίστου χρόνου, ορισμένου χρόνου, έργου, συμβάσεις μιας μέρας, συμβάσεις κατ’ επάγγελμα δανεισμού, συμβάσεις stage, αυτοαπασχολούμενοι που παρέχουν και εξαρτημένη εργασία κ.ο.κ), οι οποίοι αν και εκτελούν τα ίδια καθήκοντα ή εργάζονται με τους ίδιους ή παρεμφερείς όρους εργασίας, έχουν διαφορετικά και μάλιστα διαβαθμιζόμενα δικαιώματα.
Η πολλαπλότητα αυτών των δικαιωμάτων, και η αυθαίρετη διαβάθμισή τους, έχει οδηγήσει εκτός των άλλων, σύμφωνα και με το Συνήγορο του Πολίτη, στη μερική ή επιλεκτική προστασία της μητρότητας και της γυναικείας απασχόλησης γενικότερα
Φόρουμ 